İstanbulların depreme karşı bina dayanıklılığını ölçmeleri için İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) uzmanları ile ücretsiz hızlı tarama metoduyla hasar tespiti yapıyor. Depreme dayanıklılık tespiti konusunda sadece ev sahipleri değil, kiracılar da evlerini inceletebilecek.
İSTANBUL - İBB’nin depreme karşı binaların dayanıklılığını ölçme amacıyla 2019 yılında uygulamaya soktuğu bina tespiti projesini İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe, İSTON’un Yapı Laboratuvarı’nda düzenlenen basın toplantısı ile anlattı. 2019’dan itibaren Hızlı Tarama Metodu’nda Riskli Bina Tespiti ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) 2018’e göre Deprem Performans Analizi yapılıyor. İstanbullular hızlı tarama için https://binatespitiformu.ibb.gov.tr/ adresinden veya İBB Hizmet binalarına dilekçe ile yapılabiliyor.
Başvuruların nasıl yapılabildiğini incelemenin süreçlerini anlatan Gökce, “İBB, 2019 yılından beri hızlı bina taraması adı altında İstanbul Teknik Üniversitesi’nin akademisyenlerle birlikte yürüttüğü bilimsel analiz çalışması yapıyor. PERA projesi diye de adlandırılan bu çalışma ülkemizdeki 6306 sayılı riskli yapıların belirlenmesine ilişkin mevzuattan bir önceki adım. Bizim mevzuatta tarif edilen riskli yapı analizimiz vatandaşa riskli yapının belirlenmesinden sonra 60+30 günlük bir süre tanınarak, 90 gün içerisinde yapının tahliyesi ve yıkımına ilişkin bir süreci tarif ediyor. Dolayısıyla 6306 sayılı yasa kapsamında başvuruda bulunan vatandaşlar riskli yapı rotasyonunu aldıktan sonra evlerini boşaltmak durumunda kalacakları için çoğunlukla bu başvuruda bulunmaktan imtina ediyor. Ancak hızlı bina taraması yöntemi bundan bir önceki adım olduğu için ve binayı direkt riskli yapı olarak kodlamadığından vatandaşlarımız açısından bir fikir veren, öğüt veren ve bundan sonraki aşamayı hem belediyelere hem vatandaşa yol gösteren harita olarak da önüne koyan bir içerik taşıyor” dedi.
DEPDEM ÖNCESİ EVLERE ALMADILAR
İBB’nin 2019’dan bu yana İstanbul genelinde 107.077 binaya gittiğini belirten Gökce, önceliğin 2000 yılı öncesi yapılarda olduğunu ancak 2000 yılı sonrası yapıların da incelemeye alınacağını kaydetti. “2022 sonuna kadar bunların 29.700’üne girebilmiş vaziyetteyiz” diyen Gökce, “Binaların çok büyük bir bölümü, yüzde 70’inden fazlası İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne depreme mukavemeti yönünde bir hızlı tarama yapmasına müsaade etmedi. Yüzde 30’a yakın kısmından da biz bir analiz almışız. Bu analiz sonuçlarını Sayın Başkanımız 17 Ağustos döneminde bir kez daha kamuoyuyla paylaştı. Ekrem Başkanımızın paylaştığı rakamları bir kez daha söyleyeyim: 318 binamız bu analize göre durduğu yerde çökebilir durumda. E sınıfı bile değil. 1525 binamız da D ve E sınıfı olarak yüksek risk içeren binalar olarak kodlanmış ve biz bunun üzerinden bir eylem planı hayata koymaya karar verdik. Kira yardımı yapılması yönünde. Çünkü İstanbul'da kira fiyatları mevzuatın tarif ettiği 1150 lirayla karşılanabilir durumda değil. Bunun üzerine Çevre Şehircilik Bakanlığımız İstanbul özelinde bu rakamı 1500 liraya yükselten bir uygulamaya gitti. Ancak İstanbul'da 1500 lirayla da kira yardımını vatandaşa verip evinden çıkartmak mümkün olmadığı için İBB Meclisi’nden çıkan karar ile kira yardımının üç katı olarak telaffuz edilemese de başkanlık makamına yetki verildi. İlkini Avcılar’da gerçekleştirdik, diğerini Kartal’da yapıyoruz” diye konuştu.
KİRACILAR DA BAŞVURABİLECEK
Depreme dayanıklılık tespiti konusunda sadece ev sahipleri değil, kiracılar da evlerini inceletebileceğini söyleyen Buğra Gökce, “Kiracıların da oturdukları yerden endişe ettiklerinde kiracıya da kira yardımı vererek, önümüzdeki periyotta kiracılardan da başvuru alacağız” dedi. Kiracıların da binasını depreme dayanıklılık konusunda inceletebilmesi için İBB’nin 3 kat kira yardımı vererek, riskli bina yıkımı yaptığını kaydeden Gökce, “İBB bu 318 kendi kendine yıkılmak durumunda olan binadan başlayarak, ikinci aşamaya 1525 tane D ve E sınıfı olduğunu tespit ettiği binaları koyarak 4500 lira kira yardımı verecek. Mevzuatımız esasında bu yardımın sadece ev sahibine verilmesi öngörüyor. 6306 kanun uygulama yönetmeliği kiracıya tek seferlik taşınma yardımı veriyor. Biz bu düzenlememizle kiracıya da yardım vereceğiz. Kiracının da evi boşaltması halinde 4500 kira yardımını en riskli binalardan başlayarak uygulayacağız. Riskli yapıların boşaltılması anlamında bunun önemli bir açılım olduğunu düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.
İBB BİNA TESPİT PROJESİ NEDİR?Hızlı Tarama ile 2000 yılı öncesi yapılan yapılarda ikinci kademe değerlendirme yöntemleri kullanılarak, mümkün olan en hızlı şekilde deprem risk durumları tespit ediliyor. Öncelikli olarak Avcılar ve Silivri ilçelerinde başlayan bu çalışma, İstanbul’un diğer 37 ilçesine yayılmış ve şu ana kadar İstanbul genelinde 107.077 binaya gidilerek bunların 29.323’sinde inceleme gerçekleştirilmiş durumda.Bu çalışma kapsamında yapıda:· Kolon sıvası kaldırılarak beton çekici okuması,· Kolon betonunun sıyrılarak donatı çapı ve korozyon belirlemesi,· Kolon-kiriş ve kat ölçüleri alınarak kat planının çıkarılması,· Donatı tarama cihazı ile kolon-perde donatı aralıklarının belirlenmesi,· Yapının dış ölçülerinin ve düzensizliklerinin tespiti,işlemleri yapılarak veri toplanıyor. Bu veriler bir algoritma ile analiz edilerek her bina için “deprem güvenlik oranı” tespit ediliyor.
RİSKLİ YAPI TESPİTİ
Halk arasında kentsel dönüşüm olarak bilinen bu çalışma genellikle yenilenmesi düşünülen binalarda yaptırılıyor. 6306 sayılı yasa kapsamında yapılan bu çalışmada binanın taşıyıcı sistem rölövesi çıkarılıyor. Karot numuneleri alınarak beton basınç dayanımı, sıyırma yapılarak ve tahribatsız donatı görüntüleme cihazları kullanarak donatı özellikleri belirleniyor. Belirlenen malzeme özellikleri kullanılarak bina Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından oluşturulan modelleme programıyla modelleniyor. Modelleme sonucu oluşturulan riskli yapı tespit raporu ARAAD sistemi üzerinden ilgili belediye kontrolüne sunulup idari süreç başlatılıyor.
Bu yöntemdeki çalışmalar Bakanlık tarafından verilen yetki ile yapılırken, yapının riskli yapı olarak tespit edilmesi durumunda güçlendirilmesi veya yıkılması için idari süreç ilgili belediyeler tarafından başlatılıyor.Bu yöntemle yapının riskli olduğu tespit edilmesi durumunda yapının yeniden yapılması durumunda maliklere harç muafiyeti, kira yardımı, kredi desteği gibi imkanlar sunuluyor. İncelenen binalarda karot alma işlemi yapıya zarar vermiyor.Karot işlemi ülke genelinde geçerli olan yönetmeliklerde verilen sayılarda ve şekillerde alınırken, işlemin ardından yapısal tamirat İSTON tarafından gerçekleşiyor.
TBDY 2018’E GÖRE DEPREM PERFORMANS ANALİZİ
Deprem performans analizi yapının kaç yılında yapıldığından bağımsız olarak TBDY-2018’e göre yapılıyor. Bu çalışmada yapının her katında karot numunesi alarak, sıyırma yapılarak, tahribatsız donatı görüntüleme cihazları kullanarak donatı özellikleri belirleniyor. Bilgisayar ortamında yapı üç boyutlu olarak modellenerek yapının TBDY 2018’e göre deprem performansı belirleniyor. Bu yöntemle yapılan çalışmanın sonucu sadece başvuru sahibi ile paylaşılmakta olup analiz sonucunda herhangi bir yaptırım uygulanmıyor.
Bu yöntemlerin tamamında, incelenen yapının “depreme dayanıklıdır” veya “şu şiddette depreme dayanıklıdır” ifadesinin kullanılması teknik olarak mümkün gözükmüyor. Tüm bu çalışmalar koşullara göre deprem performansını belirlemek için yapılıyor. Bina tespiti projesine yönelik; İBB tarafından başlatılan Hızlı Tarama çalışması, Japonya, Yeni Zelanda, Yunanistan, Amerika, Kanada ve İtalya’da benzerleri uygulanan PERA yöntemiyle yapılmış bir çalışmadır ve bir ön değerlendirme niteliğinde.
İSTANBUL YENİLENİYOR NEDİR?
İstanbul Yenileniyor, İstanbul Depremine karşı dayanıksız olduğu düşünülen yapıların yenilenmesi sürecinde yardımcı ve yol gösterici oluyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştirakleri olan KİPTAŞ, İstanbul İmar A.Ş. ve BİMTAŞ'ın paydaşı olduğu online bilgilendirme ve destek platformu İstanbul Yenileniyor, risk altındaki konut stokunun güvenli, depreme dayanıklı, çevreyle dost yapılara dönüştürülmesini amaçlıyor. İstanbul Yenileniyor platformuna başvuruların olumlu değerlendirilmesi için gerekli koşullar ise şöyle: Özel mülkiyette yer alması, 1999 yılı öncesinde yapılmış olması.
8 BİN 402 ADET BAŞVURU YAPILDI
İstanbul Yenileniyor ile olası riskli yapınızın yenilenme süreci sırasıyla Başvuru, Teklif ve Uzlaşma olarak 3 aşamada gerçekleşmektedir. İstanbul Yenileniyor’a bugüne kadar 39 ilçe, 641 mahalleden 172 bin 391 bağımsız birimi kapsayan (157.377 konut, 15.014 ticari alan) 8 bin 402 adet başvuru yapılırken, bu başvurular yaklaşık 629 bin 508 kişiyi ilgilendiriyor. Uzlaşma sürecinde olan 193 başvuru bulunuyor. Bunlar 23 ilçe ve 76 mahalleden 6 bin 49 bağımsız birimde (5.739 Konut, 310 Ticari Alan) yaklaşık 22 bin 956 kişiyi kapsıyor. Tek yapılar içinse 117 bin 226 bağımsız birimde (107.016 konut, 10.210 ticari alan) 428 bin 65 kişiyi ilgilendiren 5 bin 713 adet başvuru bulunuyor. Bu da toplam başvurunun %68’ine denk geliyor.
Basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Gökce, “Kamu kurum ya da kuruluş binasını tespit ettiniz mi riskli olarak?” sorusuna, “Biz kamu kurum kuruluş binalarına mevzuat gereği bakamıyoruz. Her kamu kurum kuruluşu kendi binasını analiz etmekte hem mükellef hem de zaten kamu yapılarının depremde yıkılmayacak şekilde yapılmasını hem yasal hem de hukuki donanımlar” dedi.
Kiracıya kira yardımı sürecinin nasıl işlediğine yönelik soruya ise Gökce, “Bu kararı Kahramanmaraş depreminden önce aldık. 318 binanın E sınıfı bile olmadığını, 1525 tanesinin de D ve E sınıfı olduğunu analiz ederek kararı aldık. Önce 318 yapıyı, sonra 1525 yapıyı inceleyeceğiz ve kira yardımını içinde oturanlar da dahil olmak üzere verilecek” ifadelerini kullandı.
